Nhan Dan

Van hoa - Khoa hoc - Xa hoi

Thêi sù

§êi sèng chÝnh trÞ

Kinh tÕ - X· héi

 

LÞch sö ViÖt Nam

Cuéc khëi nghÜa Hai Bµ Tr­ng  

1- N­íc ViÖt d­íi ¸ch ®« hé cña nhµ H¸n

   Tõ khi mÊt ®éc lËp, ®Êt ®ai ¢u L¹c bÞ s¸t nhËp vµo ®Êt Trung Quèc vµ chia thµnh quËn, huyÖn.

   Nhµ TriÖu chia ©u L¹c thµnh 2 quËn: Giao ChØ (B¾c Bé) vµ Cöu Ch©n (Thanh, NghÖ, TÜnh). Nhµ H¸n ®Æt thªm quËn NhËt Nam (tõ ®Ìo Ngang vµo ®Õn Qu¶ng Nam - §µ N½ng). Nhµ H¸n l¹i cßn nhËp 3 quËn nµy víi 6 quËn kh¸c ë ®¶o H¶i Nam vµ ®Êt liÒn Trung Quèc lËp thµnh ch©u Giao. ©u L¹c thµnh 2 quËn: Giao ChØ (B¾c Bé) vµ Cöu Ch©n (Thanh, NghÖ, TÜnh). Nhµ H¸n ®Æt thªm quËn NhËt Nam (tõ ®Ìo Ngang vµo ®Õn Qu¶ng Nam - §µ N½ng). Nhµ H¸n l¹i cßn nhËp 3 quËn nµy víi 6 quËn kh¸c ë ®¶o H¶i Nam vµ ®Êt liÒn Trung Quèc lËp thµnh ch©u Giao.

   §øng ®Çu ch©u Giao lµ mét thø sö. Mçi quËn cã mét th¸i thó coi viÖc cai trÞ vµ mét ®« óy coi viÖc qu©n sù. ë c¸c huyÖn (t­¬ng ®­¬ng víi bé thêi An D­¬ng V­¬ng) nhµ H¸n vÉn cho l¹c t­íng trÞ d©n nh­ cò.

   D©n ViÖt ph¶i nép cèng cho chÝnh quyÒn ®« hé nh÷ng cña quý, vËt l¹ nh­ ®åi måi, ngäc trai, sõng tª, ngµ voi, l«ng chim tr¶... L¹i cßn ph¶i nép r­îu, g¹o, tr©u bß ®Ó nu«i bän quan qu©n ®« hé. Ngoµi ra cßn ph¶i nép c¸c thø thuÕ nh­ thuÕ muèi, thuÕ s¾t.

   Quan l¹i nhµ H¸n cßn ®ua nhau c­íp ®Êt, c­íp d©n cña c¸c lµng x· ®Ó lËp Êp tr¹i riªng. Chóng cßn ®­a mét sè ®«ng d©n H¸n ®Õn ë lÉn víi d©n ViÖt, b¾t d©n ViÖt theo phong tôc H¸n, tõ c¸ch ¨n mÆc ®Õn viÖc c­íi hái, ma chay. Th«n tÝnh ®Êt ®ai g¾n liÒn víi ®ång hãa vÒ v¨n hãa lµ ©m m­u cña bän phong kiÕn Trung Quèc.

   Tõ ®Çu thÕ kû 1, t×nh h×nh Trung Quèc rèi lo¹n, bän quan l¹i ®« hé ë ch©u Giao cµng ra søc ¸p bøc, bãc lét nh©n d©n. Th¸i thó T« §Þnh ë Giao ChØ næi tiÕng tham lam tµn b¹o "thÊy tiÒn th× gi­¬ng m¾t lªn". Y thu thuÕ rÊt g¾t gao, r¸o riÕt b¾t d©n ViÖt nép cèng vµ th¼ng tay ®Ì nÐn, "trãi buéc" c¸c l¹c t­íng vµ con ch¸u hä.

2- Hai Bµ Tr­ng chuÈn bÞ næi dËy

   BÊy giê ë huyÖn Mª Linh (vïng ®Êt tõ Ba V× ®Õn Tam §¶o, nay thuéc hai tØnh Hµ T©y vµ VÜnh Phóc) cã hai chÞ em Tr­ng Tr¾c, Tr­ng NhÞ lµ con g¸i nhµ l¹c t­íng thuéc dßng dâi Hïng V­¬ng. Sinh ra vµ lín lªn trong c¶nh n­íc mÊt nhµ tan (1), hai chÞ em sím cã lßng c¨m thï qu©n x©m l­îc. Bµ Tr­ng Tr¾c lµ ng­êi "can ®¶m, dòng l­îc" kh¸c th­êng. Chång bµ Tr­ng Tr¾c lµ Thi S¸ch, con trai l¹c t­íng huyÖn Chu Diªn (vïng §an Ph­îng - Hµ T©y vµ Tõ Liªm ngo¹i thµnh Hµ Néi). Thi S¸ch còng lµ ng­êi giµu lßng yªu n­íc, cã chÝ khÝ quËt c­êng. Hai gia ®×nh l¹c t­íng huyÖn Mª Linh vµ Chu Diªn cïng nhau m­u viÖc lín. Hä cßn liªn kÕt ®­îc víi c¸c thñ lÜnh ë nhiÒu n¬i chuÈn bÞ cïng næi dËy.

   ë  vïng Kinh M«n (H¶i D­¬ng) cã NguyÔn HuyÕn cïng con g¸i lµ Th¸nh Thiªn ®· lËp ®­îc ®éi nghÜa binh. NguyÔn HuyÕn chÕt, Th¸nh Thiªn liªn hÖ víi cËu ruét ë m¹n Yªn Dòng (B¾c Giang) næi dËy chiÕm cø mét vïng. Tõ §«ng TriÒu, bµ Lª Ch©n cïng d©n ®i khai ph¸ miÒn ven biÓn lËp nªn c¨n cø An Biªn (H¶i Phßng) víi nh÷ng d©n binh võa s¶n xuÊt võa luyÖn tËp vâ nghÖ.

   ë vïng Thiªn B¶n (Nam §Þnh) cã bµ Lª ThÞ Hoa ®· cïng d©n lµng næi dËy. BÞ ®µn ¸p, bµ Hoa cïng bèn con trai vµ nghÜa qu©n kÐo vµo Cöu Ch©n, lËp c¨n cø míi ë ven biÓn Nga S¬n.

3- Khëi nghÜa Hai Bµ Tr­ng bïng næ vµ th¾ng lîi nhanh chãng (n¨m 40)

   Gi÷a lóc Hai Bµ Tr­ng ®ang tÝch cùc chuÈn bÞ næi dËy, th× th¸i thó T« §Þnh lõa b¾t vµ giÕt h¹i Thi S¸ch. ViÖc lµm tµn b¹o ®ã cña T« §Þnh kh«ng uy hiÕp ®­îc Tr­ng Tr¾c mµ cµng nh­ ®æ thªm dÇu vµo löa. Bµ cïng em g¸i quyÕt t©m ®øng lªn ®Òn nî n­íc, tr¶ thï nhµ.

   Trong nh©n d©n ta ®Õn nay cßn l­u truyÒn "Lêi thÒ Tr­ng Tr¾c", nh÷ng c©u ca ngîi lßng yªu n­íc th­¬ng chång cña bµ:

"Mét xin röa s¹ch n­íc thï,
Hai xin ®em l¹i nghiÖp x­a hä Hïng.
Ba kÎo oan øc lßng chång.
Bèn xin vÎn vÑn së c«ng lªnh nµy!".

(Thiªn nam ng÷ lôc)

   Cã thÓ nãi ®©y chÝnh lµ nh÷ng môc tiªu cña cuéc khëi nghÜa.

   Mïa xu©n n¨m 40 (th¸ng 3 d­¬ng lÞch), trªn cöa H¸t (H¸t M«n - Hµ T©y), Hai Bµ Tr­ng phÊt cê næi dËy. NghÜa qu©n nhanh chãng ®¸nh ph¸ ®­îc c¬ quan chØ huy qu©n sù cña nhµ H¸n vµ lµm chñ Mª Linh.

   Theo truyÒn thuyÕt th× l·o t­íng NguyÔn Tam ë Mai §éng (Hµ Néi), lóc Êy ®· 62 tuæi dÉn ®Çu 5.000 nghÜa binh, nµng Quèc ë Hoµng X¸ (Kiªu Kþ - Gia L©m, Hµ Néi) ®em h¬n 2.000 tr¸ng sÜ, «ng Cai (Thanh Oai - Hµ T©y) mÆc gi¶ g¸i víi ®éi n÷ binh h¬n 3.000 ng­êi, bµ Vinh Huy (Cæ Ch©u - B¾c Ninh) mÆc gi¶ trai víi h¬n 1.000 tr¸ng ®inh... ®Òu kÐo ®Õn H¸t M«n.

   Bµ Lª Ch©n tõ H¶i Phßng, bµ Th¸nh Thiªn tõ B¾c Giang, bµ Lª ThÞ Hoa tõ Thanh Hãa... còng kÐo qu©n tíi.

   Tõ Mª Linh, nghÜa qu©n tiÕn xuèng ®¸nh chiÕm Cæ Loa, råi tõ Cæ Loa tÊn c«ng Luy L©u (ThuËn Thµnh - B¾c Ninh), trô së chÝnh cña bän ®« hé. Qu©n Hai Bµ ®i ®Õn ®©u nh­ giã l­ít ®Õn ®Êy:

Ngµn t©y næi ¸ng phong trÇn
Çm Çm binh m· xuèng gÇn Long Biªn

(§¹i Nam quèc sö diÔn ca)

   Nh©n d©n kh¾p n¬i, kÎ tr­íc ng­êi sau, n« nøc mét lßng ®i theo Hai Bµ. Bän quan qu©n ®« hé bÞ ®ßn sÐt ®¸nh, kh«ng d¸m chèng cù, ®· bá hÕt cña c¶i vò khÝ, lo ch¹y tho¸t th©n. T« §Þnh vøt c¶ Ên tÝn, c¾t tãc, c¹o r©u, mÆc gi¶ th­êng d©n, lÈn vµo ®¸m lo¹n qu©n trèn vÒ Trung Quèc.

   Trong vßng kh«ng ®Çy mét th¸ng nghÜa qu©n ®· thu phôc ®­îc toµn bé c¸c thµnh tr× bÞ qu©n ®« hé chiÕm ®ãng.

   Khëi nghÜa Hai Bµ Tr­ng ®· th¾ng lîi hoµn toµn. Sau h¬n hai thÕ kû bÞ phong kiÕn n­íc ngoµi ®« hé, nh©n d©n ta ®· giµnh l¹i ®­îc quyÒn ®éc lËp.

  * T­ liÖu tham kh¶o


   (1) Theo truyÒn thuyÕt th× Hai Bµ Tr­ng må c«i cha tõ nhá, ®­îc mÑ lµ bµ man ThiÖn nu«i d¹y.


Thêi sù  §êi sèng chÝnh trÞ  Kinh tÕ - X· héi  V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang