Nhan Dan

Van hoa - Khoa hoc - Xa hoi

Thêi sù

§êi sèng chÝnh trÞ

Kinh tÕ - X· héi

 

LÞch sö ViÖt Nam

Nhµ Hå thay nhµ TrÇn

Nhµ TrÇn suy vong

   Nh÷ng cuéc ®Êu tranh cña n«ng d©n, n«ng n«, n« tú tõ nöa sau thÕ kû 14 ®· lµm cho nhµ TrÇn suy yÕu. Lµng x· tiªu ®iÒu. D©n ®inh gi¶m sót. Trong triÒu, sè quan l¹i xuÊt th©n tõ thi cö ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng. Hä kh«ng chÞu thõa nhËn nguyªn t¾c "ai lµ con ch¸u quan l¹i míi ®­îc lµm quan". Sù sa ®äa cña c¸c vua TrÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho mét sè viªn quan bÊt tµi nh­ng giái nÞnh, nh¶y lªn c¸c ®Þa vÞ chñ chèt. Chu V¨n An d©ng sí xin chÐm b¶y tªn nÞnh thÇn. Vua TrÇn kh«ng nghe. ¤ng liÒn xin tõ chøc, vÒ quª d¹y häc. Sù tranh chÊp, giÕt h¹i lÉn nhau x¶y ra ngay trong gia ®×nh nhµ vua. Sè ®«ng v­¬ng hÇu giµu cã, t×m c¸ch thu vÐn cuéc sèng cña m×nh ë ®iÒn trang, th¸i Êp. Hä kh«ng quan t©m l¾m ®Õn viÖc triÒu ®×nh. Buån ch¸n vµ bÕ t¾c, vÞ quan ®Çu triÒu lµ TrÇn Nguyªn §¸n ®· ph¶i than r»ng:

§äc s¸ch triÖu trang mµ bÊt lùc
B¹c ®Çu xin phô nçi th­¬ng d©n

   Gi÷a lóc ®ã, tõ ph­¬ng nam, qu©n Champa nhiÒu lÇn ®¸nh lªn, c­íp ph¸. Cã nh÷ng lÇn qu©n Champa ®· v­ît biÓn, ®¸nh vµo Th¨ng Long, buéc vua t«i nhµ TrÇn ph¶i bá ch¹y, kinh thµnh bÞ tµn ph¸, nh©n d©n c¬ cùc lÇm than.

   §øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n chång chÊt ®ã, Nhµ n­íc TrÇn môc n¸t vµ suy yÕu kh«ng cßn ®ñ søc gi÷ v÷ng vai trß cña m×nh n÷a. Sù sôp ®æ cña nhµ TrÇn lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái.

Nh÷ng c¶i c¸ch cña Hå Quý Ly

   Gi÷a t×nh c¶nh phøc t¹p vµ khã kh¨n ®ã, mét nh©n vËt míi xuÊt hiÖn. §ã lµ Hå Quý Ly.

   Hå Quý Ly vèn lµ con ch¸u mét gia ®×nh quan l¹i cao cÊp hä Lª. ¤ng lµ mét ng­êi cã tµi, l¹i cã hai ng­êi c« lÊy vua nªn sím ®­îc cÊt nh¾c vµo hµng ®¹i thÇn. Tõ ®ã, b»ng nh÷ng thñ ®o¹n kh«n khÐo, Hå Quý Ly lªn ®­îc ®Þa vÞ cao cÊp nhÊt trong triÒu.

   Hå Quý Ly c¶i tæ hµng ngò vâ quan, th©u tãm mäi quyÒn hµnh chÝnh trÞ, qu©n sù. Sau khi ®· t¹o ®­îc mét thÕ ®øng t­¬ng ®èi v÷ng ch¾c, «ng quyÕt ®Þnh thi hµnh mét sè c¶i c¸ch nh»m cøu v·n nhµ n­íc ®ang lung lay s¾p ®æ.

   N¨m 1396, «ng cho ph¸t hµnh tiÒn giÊy vµ h¹ lÖnh cÊm dïng tiÒn ®ång. N¨m 1397, «ng ban hµnh chÝnh s¸ch h¹n ®iÒn, quy ®Þnh sè l­îng ruéng ®Êt mµ c¸c v­¬ng hÇu, quan l¹i, ®Þa chñ ®­îc phÐp cã. Sè ruéng ®Êt thõa ra ph¶i nép cho nhµ n­íc.

   N¨m sau ®ã, «ng ra lÖnh ®o ®¹c ruéng ®Êt ë c¸c ®Þa ph­¬ng, ®ång thêi chÊn chØnh l¹i viÖc häc tËp, thi cö, gi¶m bít sè s­ t¨ng.

   N¨m 1400, Hå Quý Ly truÊt ng« vua TrÇn vµ tù lËp lµm vua, Nhµ Hå thµnh lËp. Nh÷ng n¨m tiÕp sau, Hå Quý Ly ban hµnh chÝnh s¸ch h¹n n« (quy ®Þnh mçi h¹ng ng­êi chØ ®­îc nu«i mét sè n« tú nhÊt ®Þnh), phÐp ®¸nh thÕ míi, v.v.

   Hå Quý Ly cßn cho lµm l¹i sæ hé ®Ó t¨ng qu©n sè, lÊy ng­êi ®i x©y dùng vµ cñng cè c¸c c«ng tr×nh phßng thñ ®Êt n­íc. TriÒu ®×nh nhµ Hå kiªn quyÕt chèng l¹i nh÷ng hµnh ®éng x©m l­îc cña qu©n Minh. Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã, Hå Quý Ly l¹i cho qu©n ®i ®¸nh Champa.

   N¨m 1397, víi ý ®Þnh rêi ®« vµo Thanh Hãa, Hå Quý Ly b¾t nh©n d©n c¶ n­íc gãp phÇn x©y dùng thµnh T©y §« ë An Tèn (huyÖn VÜnh Léc).

   Thµnh h×nh ch÷ nhËt, chu vi kho¶ng 3 km, mÆt ngoµi ®­îc ghÐp b»ng nh÷ng khèi ®¸ h×nh hép, mÆt mµi ph¼ng vµ nh½n, dµi 2 m, cao 1 m vµ dµy 0,70 m. Cã viªn lín dµi ®Õn 4 m, nÆng hµng chôc tÊn. C¸c cæng cao 8-9 m ®­îc x©y dùng rÊt c«ng phu, b»ng viÖc l¾p ghÐp c¸c viªn ®¸, cuèn trßn theo kiÓu tæ tß vß: ®é v÷ng ch¾c cña cæng dùa chñ yÕu vµo søc nÐn cña c¸c líp ®¸.

   Nh÷ng c¶i c¸ch cña Hå Quý Ly ®· ®ông ch¹m ®Õn hÇu hÕt c¸c tÇng líp nh©n d©n vµ c¸c mÆt ho¹t ®éng cña x· héi, tõ chÝnh trÞ, qu©n sù cho ®Õn v¨n hãa, gi¸o dôc. Nh÷ng c¶i c¸ch ®ã Ýt nhiÒu gãp phÇn h¹n chÕ tÖ tËp trung ruéng ®Êt cña giai cÊp quý téc ®Þa chñ, lµm suy yÕu thÕ lùc cña dßng hä TrÇn. Nguån thu nhËp cña nhµ n­íc trung ­¬ng t¨ng lªn ®¸ng kÓ.

   Song nh÷ng c¶i c¸ch cña Hå Quý Ly ch­a gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng yªu cÇu bøc thiÕt vÒ cuéc sèng, vÒ quyÒn tù do cña nh©n d©n. N«ng n«, n« tú cña t­ nh©n trë thµnh cña Nhµ n­íc. N«ng d©n ph¶i ®i lao dÞch nhiÒu h¬n trong lóc n«ng nghiÖp tiÕp tôc sa sót.

   TiÒn giÊy kh«ng lµm cho viÖc mua b¸n ®­îc thuËn lîi h¬n. ChÝnh s¸ch thuÕ míi buéc nh©n d©n ph¶i ®ãng gãp phøc t¹p. Thªm vµo ®ã, viÖc Hå Quý Ly c­íp ng«i khiÕn cho c¸c nho sÜ, quan l¹i hoang mang vµ bÊt b×nh. TÇng líp quý téc hä TrÇn cã ®iÒu kiÖn t×m c¸ch chèng ®èi.

* Nhµ c¶i c¸ch Hå Quý Ly


Thêi sù  §êi sèng chÝnh trÞ  Kinh tÕ - X· héi  V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang