Nhan Dan

Van hoa - Khoa hoc - Xa hoi

Thêi sù

§êi sèng chÝnh trÞ

Kinh tÕ - X· héi


   
LÞch sö ViÖt Nam

Khëi nghÜa Lam S¬n
(1418 - 1425)

TiÕn qu©n ra b¾c
chiÕn th¾ng tèt ®éng - chóc ®éng

TiÕn qu©n ra b¾c, më réng vïng gi¶i phãng

   Sau khi c¨n b¶n gi¶i phãng ®­îc miÒn ®Êt tõ Thanh Hãa trë vµo, nghÜa qu©n ®· cã mét hËu ph­¬ng réng lín vµ lùc l­îng tr­¬ng thµnh nhanh chãng. Th¸ng 9-1426, bé chØ huy quyÕt ®Þnh më cuéc tiÕn qu©n ra b¾c. NghÜa qu©n chia lµm ba ®¹o, ®i s©u vµo vïng ®Þch t¹m chiÕm.

   - §¹o thø nhÊt, h¬n 3.000 qu©n, tiÕn ra gi¶i phãng miÒn T©y B¾c.

   - §¹o qu©n thø hai, h¬n 4.000 qu©n, gi¶i phãng vïng ®«ng vµ nam §«ng Quan (Hµ Néi ngµy nay).

   - §¹o thø ba, kho¶ng 2.000 qu©n, tiÕn th¼ng ra §«ng Quan ®Ó ph« tr­¬ng thanh thÕ.

   Lùc l­îng cña ba ®¹o qu©n trªn kh«ng qu¸ 9.000 ng­êi nh­ng cã nhiÖm vô lµ tiÕn s©u vµo vïng ®ång b»ng s«ng Hång, cïng nh©n d©n næi dËy bao v©y ®ån ®Þch, gi¶i phãng ®Êt ®ai, thµnh lËp chÝnh quyÒn míi. §ång thêi, nghÜa qu©n cã nhiÖm vô chÆn qu©n tiÕp viÖn cña ®Þch tõ phÝa Trung Quèc sang.

   NghÜa qu©n ®i ®Õn ®©u còng ®­îc nh©n d©n ñng hé, ®em g¹o thÞt lµm qu©n l­¬ng, rÌn vò khÝ gióp qu©n ®éi, cïng nghÜa qu©n ®¸nh ®Þchg gi¶i phãng quª h­¬ng. NhiÒu tÊm g­¬ng yªu n­íc xuÊt hiÖn, nh­ bµ hµng hä L­¬ng ë Cæ Léng (Nam §Þnh), c« g¸i hä §µo ë §µo §Æng (H­ng Yªn) dïng m­u diÖt ®Þch.

   Bµ hµng quª ë lµng ChuÕ CÇu (ý Yªn, Nam §Þnh) tªn lµ L­¬ng ThÞ Minh NguyÖt. Bµ lËp qu¸n b¸n r­îu thÞt ë thµnh Cæ Léng ®Ó ®iÒu tra t×nh h×nh vµ t×m c¸ch diÖt ®Þch. GiÆc ë thµnh Cæ Léng th­êng ra qu¸n hµng ¨n uèng no say råi ngñ l¹i. Nh©n ®ã, bµ bÝ mËt qu¼ng xuèng kªnh ch¶y ra s«ng §¸y. Sau nµy d©n lµng lËp ®Òn thê Bµ, ®Õn nay vÉn cßn h­¬ng khãi.

   C« g¸i hä §µo, ng­êi lµng §µo §Æng (Phï Tiªn, H­ng Yªn) xinh ®Ñp l¹i h¸t hay. GiÆc ®ãng trong lµng th­êng mêi c« ®Õn ca h¸t mua vui sau nh÷ng buæi tiÖc no say. TËp qu¸n ®­¬ng thêi lµ khi ngñ th× hay chui vµo bao v¶i tr¸nh muçi, qu©n giÆc còng vËy. §ªm ®Õn, sau nh÷ng buæi ca h¸t tiÖc tïng nhiÒu kÎ chui vµo bao v¶i ngñ. C« g¸i hä §µo cïng trai lµng bÝ mËt khiªng qu¼ng xuèng s«ng. Thêi gian tr«i qua, qu©n sè giÆc ngµy cµng hao hôt mµ chóng kh«ng biÕt duyªn cí. Cuèi cïng chóng ph¶i bá ®ån §µo §Æng.

   NghÜa qu©n ®· ®¸nh ®Þch nhiÒu trËn lín, diÖt hµng ngh×n tªn. §Þch ph¶i chuyÓn sang thÕ phßng ngù, rót vµo thµnh §«ng Quan cè thñ.

ChiÕn th¾ng Tèt §éng - Chóc §éng (cuèi n¨m 1426)

   Th¸ng 10-1426, n¨m v¹n viÖn binh giÆc do V­¬ng Th«ng chØ huy kÐo vµo §«ng Quan. Lùc l­îng cña ®Þch ë ®©y lªn ®Õn h¬n 10 v¹n. T­íng giÆc V­¬ng Th«ng quyÕt ®Þnh më cuéc ph¶n c«ng lín ®¸nh vµo chñ lùc cña ta ë Cao Bé (Ch­¬ng Mü, Hµ T©y) hßng xoay l¹i t×nh thÕ.

   R¹ng ngµy 7-11-1426, V­¬ng Th«ng ra lÖnh cho qu©n lÝnh b¾t ®Çu xuÊt ph¸t vÒ phÝa Cao Bé. Qu©n ta do th¸m biÕt tr­íc h­íng ®i vµ ý ®å cña ®Þch, ®Æt phôc binh ë Tèt §éng vµ Chóc §éng. Khi ®¹i qu©n V­¬ng Th«ng lät vµo hai trËn ®Þa trªn, nghÜa qu©n nhÊt tÒ x«ng th¼ng vµo hµng ngò ®Þch, b¨m n¸t ®éi h×nh cña chóng, dån chóng xuèng c¸nh ®ång lÇy léi ®Ó tiªu diÖt (5 v¹n tªn) vµ b¾t sèng (1 v¹n tªn). V­¬ng Th«ng bÞ th­¬ng, ch¹y thôc m¹ng vÒ §«ng Quan.

   M« t¶ trËn quyÕt chiÕn nµy, NguyÔn Tr·i viÕt:

   "TrËn Ninh KiÒu (Ninh KiÒu lµ Chóc ùng - BT) m¸u ch¶y thµnh s«ng, h«i tanh mu«n dÆm.

   TrËn Tèt §éng, th©y ph¬i ®Çy néi, thèi ®Ó ngh×n thu".

   ChiÕn th¾ng Tèt §éng - Chóc §éng vang déi kh¾p n¬i, qu©n ta giµnh ®­îc thÕ chñ ®éng, thõa th¾ng v©y h·m thµnh §«ng Quan vµ gi¶i phãng nhiÒu ch©u huyÖn. Qu©n Minh ngµy cµng lón s©u vµo thÕ bÞ ®éng, tinh thÇn hoang mang tan r·. Tr­íc t×nh thÕ nguy hiÓm, V­¬ng Th«ng mét mÆt ph¸i ng­êi bÝ mËt vÒ n­íc xin thªm viÖn binh, mÆt kh¸c gi¶ xin hßa víi Lª Lîi.

   NguyÔn Tr·i thay mÆt Lª Lîi ®· v¹ch trÇn tÝnh chÊt phi nghÜa cña chiÕn tranh c­íp n­íc vµ nh÷ng m­u kÕ gian dèi cña V­¬ng Th«ng trong viÖc "gi¶ng hßa". KÕt hîp víi viÖc v©y thµnh, NguyÔn Tr·i cßn kªu gäi binh lÝnh ®Þch ®Çu hµng.

ChiÕn th¾ng Chi L¨ng - X­¬ng Giang
ChiÕn tranh kÕt thóc

ChiÕn th¾ng Chi L¨ng - X­¬ng Giang

    Th¸ng 10-1427, 15 v¹n viÖn binh tõ Trung Quèc chia lµm hai ®¹o å ¹t kÐo vµo n­íc ta. §¹o chñ lùc do LiÔu Th¨ng chØ huy gåm 10 v¹n qu©n tõ Qu¶ng T©y sang, ®¹o thø hai do Méc Th¹nh chØ huy tõ V©n Nam sang.

    Bé chØ huy nghÜa qu©n quyÕt ®Þnh tËp trung lùc l­îng tiªu diÖt viÖn binh ®Þch, tr­íc hÕt lµ ®¹o qu©n LiÔu Th¨ng, kh«ng cho chóng tiÕn s©u vµo néi ®Þa.

    Ngµy 8 th¸ng 10, LiÔu Th¨ng dÉn qu©n v­ît qua biªn giíi. Qu©n ta võa ®¸nh võa lui, nhö ®Þch vµo trËn ®Þa phôc kÝch Chi L¨ng (L¹ng S¬n). LiÔu Th¨ng liÒu lÜnh thóc qu©n tiÕn vµo trËn ®Þa, lËp tøc bÞ qu©n ta phãng lao ®©m chÕt. §Þch ho¶ng hèt, ®éi h×nh rèi lo¹n. Qu©n ta thõa th¾ng x«ng lªn gi¸p chiÕn, tiªu diÖt trªn mét v¹n tªn.

    §Þch cè chÊn chØnh ®éi ngò, tiÕn xuèng X­¬ng Giang (B¾c Giang). Trªn ®­êng ®i, chóng l¹i bÞ phôc kÝch t¹i CÈn Tr¹m vµ Phè C¸t (B¾c Giang), bÞ tiªu diÖt ®Õn ba v¹n tªn.

    MÊy v¹n ®Þch cßn l¹i cè tíi thµnh X­¬ng Giang th× thµnh ®· bÞ qu©n ta h¹ råi. Chóng l¹i ph¶i côm l¹i gi÷a ®ång, ch¬ v¬ kh«ng ®­êng tiÕn tho¸i.

   Còng lóc ®ã, Lª Lîi sai t­íng ®em c¸c chiÕn lîi phÈm thu ®­îc ë Chi L¨ng mang lªn Lª Hoa (Hµ Giang) vµo tËn doanh tr¹i Méc Th¹nh. Méc Th¹nh tr«ng thÊy, biÕt ®¹o qu©n LiÔu Thanh ®· bÞ b¹i. LiÔu Th¨ng ®· bÞ giÕt. Chóng v« cïng ho¶ng sî kh«ng ®¸nh mµ tù tan r·, tranh nhau ch¹y vÒ n­íc. Thõa th¾ng, qu©n ta truy kÝch, diÖt trªn mét v¹n tªn.

    Tin th¾ng trËn Lª Hoa vÒ tíi X­¬ng Giang cæ vò nghÜa qu©n, uy hiÕp tinh thÇn ®Þch. Thêi c¬ ®· ®Õn, ngµy 3 th¸ng 11 - 1427, lÖnh tæng c«ng kÝch  ph¸t ra, qu©n ta x«ng th¼ng vµo ®Þch gi¸p chiÕn, diÖt gÇn n¨m v¹n tªn, b¾t sèng toµn bé sè cßn l¹i.

    ChiÕn th¾ng Chi L¨ng - X­¬ng Giang lµm phÊn chÊn lßng ng­êi. NguyÔn Tr·i ®· m« t¶ khÝ thÕ ¸p ®¶o m·nh liÖt cña qu©n ta:

"G­¬m mµi ®¸, ®¸ nói còng mßn
Voi uèng n­íc, n­íc s«ng ph¶i c¹n
§¸nh mét trËn, s¹ch kh«ng k×nh ng¹c
§¸nh hai trËn, tan t¸c chim mu«ng.
... Ghª gím thay, s¾c phong v©n ph¶i ®æi
m ®¹m thay, ¸nh nhËt nguyÖt ph¶i mê"

    Nghe tin hai ®¹o viÖn binh LiÔu Th¨ng, Méc th¹nh bÞ tiªu diÖt hoµn toµn, ®Þch ë §«ng Quan vµ c¸c thµnh kh¸c khiÕp ®¶m. V­¬ng Th«ng ph¶i xin hßa, ®ång ý më héi thÒ §«ng Quan ®Ó ®­îc yªn æn rót qu©n vÒ n­íc.

   Héi thÒ §«ng Quan tæ chøc vµo th¸ng 12 n¨m 1427. Trong héi thÒ, V­¬ng Th«ng cam kÕt rót hÕt qu©n, kh«ng d¸m quay trë l¹i ®¸nh chiÕm n­íc ta n÷a. Lª Lîi tuyªn bè sÏ cung cÊp l­¬ng thùc, thuyÒn bÌ, cho söa ch÷a cÇu ®­êng, t¹o ®iÒu kiÖn cho qu©n Minh nhanh chãng rót vÒ n­íc.

B×nh Ng« ®¹i c¸o, bµi ca kh¶i hoµn

    §Êt n­íc ®· s¹ch bãng qu©n thï, NguyÔn Tr·i th¶o bµi B×nh Ng« ®¹i c¸o tæng kÕt lÞch sö d©n téc vµ khëi nghÜa Lam S¬n.

   B×nh Ng« ®¹i c¸o nªu râ qu¸ tr×nh gi÷ n­íc vµ dùng n­íc "Tõ TriÖu, §inh, Lª, Lý, TrÇn nèi ®êi dùng n­íc cïng H¸n, §­êng, Tèng, Nguyªn, ®Òu chñ mét ph­¬ng". B×nh Ng« ®¹i c¸o tè c¸o téi ¸c xÊu xa, nham hiÓm cña nhµ Minh vµ diÔn t¶ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña cuéc khëi nghÜa Lam S¬n tõ nh÷ng ngµy gian khæ ë nói ChÝ Linh ®Õn c¸c chiÕn th¾ng lõng lÉy Tèt §éng - Chóc §éng, Chi L¨ng - X­¬ng Giang. B×nh Ng« ®¹i c¸o nªu bËt ý nghÜa cña khëi nghÜa Lam S¬n lµ:

"X· t¾c ®©y v÷ng bÒn
Giang s¬n tõ ®©y ®æi míi
...Mu«n thuë nÒn th¸i b×nh v÷ng ch¾c
Ngµn n¨m vÕt nhôc nh· s¹ch lµu"

    M­êi n¨m chiÕn ®Êu l©u dµi, gian khæ, khëi nghÜa Lam S¬n ®· ®­îc toµn d©n nhiÖt liÖt ñng hé. Tõ chó bÐ NguyÔn XÝ huÊn luyÖn chã s¨n trong nh÷ng ngµy ®Çu míi tËp hîp lùc l­îng ®Õn bµ hµng hä L­¬ng; tõ Lª Lai, Lª Cè ng­êi M­êng, ng­êi Th¸i ë Thanh Hãa ®Õn Xa Kh¶ S©m ng­êi Th¸i T©y B¾c ®Òu gãp c«ng, gãp søc.

    §i ®Õn ®©u nghÜa qu©n còng ®­îc nh©n d©n gióp ®ì cïng næi dËy giÕt giÆc. NghÜa qu©n l¹i chiÕn ®Êu víi tinh thÇn dòng c¶m tuyÖt vêi, kh«ng lïi b­íc tr­íc bÊt cø khã kh¨n gian khæ nµo, dï ph¶i hy sinh tÝnh m¹ng. §ã lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña nghÜa qu©n Lam S¬n.

    §ång thêi, bé chØ huy nghÜa qu©n lµ nh÷ng ng­êi tµi giái cã lßng yªu n­íc nång nµn, dòng c¶m kiªn c­êng, th«ng minh, m­u trÝ, ®Æc biÖt lµ Lª Lîi vµ NguyÔn Tr·i. Lª Lîi ®øng ®Çu khëi nghÜa lµ ng­êi cã tµi, cã ®øc, cã uy tÝn réng lín nªn ®· tËp hîp ®­îc ®«ng ®¶o c¸c tÇng líp nh©n d©n ®oµn kÕt mét lßng chèng kÎ thï chung. NguyÔn Tr·i lµ ng­êi v¨n vâ song toµn, tµi n¨ng lçi l¹c, ®· cèng hiÕn c¶ t©m trÝ søc lùc cña m×nh cho sù nghiÖp gi¶i phãng ®Êt n­íc. Vai trß l·nh ®¹o s¸ng suèt cña Lª Lîi - NguyÔn Tr·i vµ Bé chØ huy lµ nguyªn nh©n quan träng ®­a khëi nghÜa ®Õn th¾ng lîi.

* i Chi L¨ng


Thêi sù  §êi sèng chÝnh trÞ  Kinh tÕ - X· héi  V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang